Elçilik Çalışanları Yargılanabilir Mi? Elçilik Çalışanlarının Ceza Sorumluluğu
Diplomatik dokunulmazlık, uluslararası ilişkilerin temel taşlarından biridir. Diplomasi temsilcilerinin, görev yaptıkları ülkelerde herhangi bir baskı altında kalmadan görevlerini yerine getirebilmeleri esastır. Bu bağlamda, milletlerarası hukukta, diplomatların bulundukları ülkenin ceza yargısından muaf tutulmaları genellikle kabul edilmiştir.
Bu konuda en önemli hukuki metinlerden biri olan 1961 tarihli Viyana Sözleşmesidir. Viyana söyleşmesinin 31. Maddesiyle diplomatik temsilcilerin yargılanamayacağı belirtilmekle birlikte, bunların tanıklık yapmak zorunda olmadığı da ifade edilmiştir.
Madde 29
Diplomatik ajanın şahsi dokunulmazlığı vardır. Hiçbir şekilde tutuklanamaz veya gözaltına alınamaz. Kabul eden Devlet diplomatik ajana gereken saygıyı gösterecek ve şahsına, özgürlüğüne ve onuruna yönelik herhangi bir saldırıyı önlemek için uygun tüm önlemleri alacaktır.
Madde 30
1. Diplomatik ajanın özel konutu misyonun binaları gibi aynı dokunulmazlık ve korunmadan yararlanacaktır.
2. Diplomatik ajanın belgeleri, yazışması ve 31. maddenin 3. fıkrası hükümleri saklı kalmak kaydıyla, malları, aynı şekilde dokunulmazlıktan yararlanacaktır.
Madde 31
1. Diplomatik ajan, kabul eden Devletin cezai yargısından bağışıktır. Diplomatik ajan, aşağıdaki hususlar dışında, kabul eden Devletin medeni ve idari yargısından da bağışıktır:
a) Kabul eden Devletin topraklarında bulunan özel bir taşınmazla ilgili bir aynî hak davası, yeter ki bu taşınmaz, gönderen Devlet adına ve misyon amaçları için kullanılmak üzere diplomatik ajanın tasarrufunda bulunmamış olsun.
b) Diplomatik ajanın gönderen Devlet adına değil de bir özel kişi olarak vasiyeti tenfiz memuru, mirasın idarecisi, mirasçı veya vasiyet olunan kişi sıfatiyle ilgili bulunduğu mirasa ilişkin bir dava;
c) Diplomatik ajanın kabul eden Devlet dahilinde resmi görevleri dışında icra ettiği herhangi bir meslekî veya ticarî faaliyet ile ilgili bir dava.
2. Diplomatik ajanın, tanıklık yapmak zorunluluğu yoktur.
3. Bu maddenin 1. fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde öngörülen haller dışında bir
diplomatik ajan hakkında hiçbir icra önlemi alınamaz. Sözkonusu durumlarda dahi ajanın şahsının
veya konutunun dokunulmazlığı ihlâl edilemez.
4. Kabul eden Devletin yargısından bağışıklık, diplomatik ajanı gönderen Devletin
yargısından bağışık kılmaz.
Görüldüğü üzere kişisel dokunulmazlıkları da bulunmaktadır. Bu dokunulmazlık kapsamında, diplomatlar hiçbir şekilde tutuklanamaz veya gözaltına alınamaz. Tanıklık yapma zorunlulukları da yoktur. Yine dokunulmazlıktan diplomasi için kullanılan binalar da yararlanacaktır.
Diplomatlar, yargı bağışıklığından feragat edemezler ve bu bağışıklık, suç işledikleri ülke açısından sürekli bir koruma sağlar.
Diplomatlar, yalnızca gönderen devlet tarafından yargılanabilir. Ceza Muhakemesi Kanunun 10. Maddesinde yurtdışında görev sebebiyle bulunan kişilerin Türkiye’de yargılanabileceği düzenlenmişken 14. Maddede de yabancı ülkede diplomatik bağışıklıktan yararlanan kişilerin yargılanmasında yetkili mahkemenin Ankara mahkemeleri olacağı ifade edilmiştir.
Dokunulmazlıktan Yararlanan Kişiler
- Büyükelçiler,
- Elçiler,
- Maslahatgüzarlar,
- Elçilik müsteşarları,
- Elçilik katipleri,
- Elçilik ataşeleri,
- Askeri ataşeler ve bunların yardımcıları,
- ayrıca bu sayılan tüm temsilcilerin eşleri, beraber oturan çocukları ve diğer aile efradı,
- gönderen devletin uyruğunda olmak, elçilik kadrosunda bulunmak ve yalnız elçilikte çalışmak koşuluyla elçilik doktoru, elçilik hukuk müşaviri, kançılarya memurları ve bu kişilerin eşleri, birlikte oturdukları çocukları ve diğer aile efradı üyeleridir.
- Yabancı ülkeyi ziyaret eden devlet başkanları, dışişleri bakanı, Birleşmiş Milletlerdeki devlet temsilcileri ve ajanları, Adalet Divanı üyeleri, resmi konferansta ülkeyi temsil edenler de diplomasi dokunulmazlığından yararlanmaktadırlar.
Burada dikkat edilmelidir ki konsoloslar, diplomatik temsilci olarak kabul edilmediklerinden diplomatik dokunulmazlıktan yararlanamamaktadırlar
