Lehe Kanunun Geriye Yürümesi

Ceza hukukunda kanunilik ilkesi geçerlidir. Kanunilik ilkesi işlendiği zaman suç sayılmayan fiilden dolayı kimsenin cezalandırılmayacağı anlamına gelir. Bu ilkenin bir sonucu da geriye yürüme yasağıdır. Sonradan yürürlüğe giren suç içeren bir hüküm önceki durumlara uygulanmayacaktır.

Akılda kalıcı bir örnek vermek gerekirse bugün şöyle bir kanun çıksa kırmızı ışıkta geçen kişilere hapis cezası öngören bir kanun çıkarıldı diyelim. Yani kırmızı ışıkta geçmek suç olarak düzenlendi. Böyle bir kanun yüyürlüğe girmesinden sonra kırmızı ışık ihlallerine uygulanabilecektir. Önceden kırmızı ışıkta  geçenler hakkında uygulanması mümkün değildir.

Geriye yürüme yasağının istisnası sonradan çıkan kanunun lehe bir kanun olmasıdır. Örneğin, Hakaret suçu hakkında hapis cezası öngörülmüştür. Kişi, hakarette bulunmuş ve hapis cezasıyla yargılanmaktadır. Yahut kişi hakkında hakaret suçundan dolayı hapis cezası almış olsun. Sonradan çıkan kanun ile hakaret suçu hakkında adli para cezası verileceği düzenlense, adli para cezası hapis cezasına göre lehe bir hüküm olacağından bu lehe kanun daha önce hakaret suçu işleyen kişiler bakımından uygulanabilecektir.

Lehe Kanun Nasıl Belirlenir

Bu konuda TCK yürürlük kanunu 9. Maddeye göre her iki maddenin de olaya uyuglanacağı ortaya çıkan sonuç durumdan hangisi lehe ise onun lehe kanun olacağı ifade edilmektedir. Ancak yine de genel kurallar şu şekilde ifade edilebilir:

Suç, sonradan çıkan kanun ile kabahate çevrildiyse kabahat suça göre lehe kanundur.

Adli para cezasına çevrilen hüküm hapis cezası içeren hükme göre daha lehedir.

Alt sınırları aynı olan iki hükümden üst sınırı az olan daha lehedir. Örneğin, bir kanun 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörmekte, diğer kanun 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası öngörmektedir. Bunlardan üst sınırı daha az olan yani 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası içeren hüküm daha lehedir.

Üst sınırları aynı alt sınırları farklı ise alt sınırı daha az olan kanun lehe kanun olacaktır. Örneğin, bir kanun 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası diğer kanun 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörüyorsa 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası içeren hükmün daha lehe olduğu söylenebilir.

Lehe Kanun Nasıl Uygulanır

İnfaz kanunun 98. Maddesinin birinci fıkrası gereğince hükmü veren mahkemeden karar istenmesi gerekir. Ancak buna yönelik başvuru infazı kendiliğinden durdurmaz, mahkeme infazın ertelenmesine veya durdurulmasına karar verebilir.

Lehe kanun hangi aşamada uygulanır

Lehe kanun çıkarıldıysa bunun infaz tamamlanana kadar uyuglanabileceği söylenebilir.  Kısaca lehe kanun;

Soruşturma aşamasında

Yargılama aşamasında

İnfaz aşamasında uygulanabilir

Hangi kanunlar bakımından lehe kanun geçmişe yürür.

Suç ve ceza içeren kanunlarda failin lehine olan kanun geriye yürüyeceği yukarıda ifade edilmiştir bunun dışında;

Güvenlik tedbirleri

TCK m. 50 ‘de yer alan hapis cezasıın ertelenmesi

Koşullu salıverme

Tekerrür

Düzenlemeleri bakımından da lehe kanun geriye yürüyecektir.